प्रयोगात्मक योग
क. प्रयोगात्मक योग
- पाठ्यांश कोड: MYSc.555
- श्रेयोऽङ्क (Credit Hours): 3
- पाठ्य घण्टा: 48
ख. उद्देश्य
यस पाठ्यांशको अध्ययनबाट विद्यार्थीहरु निम्नलिखित ज्ञान, सीप तथा क्षमताको विकास गर्न सक्षम हुनेछन्:
- षट्कर्मको सामान्य परिचय एवं योगभ्यासको पूर्वतयारी गर्न
- यौगिक सूक्ष्म तथा स्थूल व्यायाम; आसन, प्राणायाम, प्रत्याहार, मुद्रा एवं बन्धको प्रयोग गर्न
- सूर्यनमस्कारको अभ्यास गर्न
- धारणा र ध्यानको अभ्यास गराउन।
ग. पाठ्यांशविवरणम्
१. एकाइ एक - शोधन एवं प्रार्थना
- श्रेयोऽङ्क: .७५
- पाठ्यसमय: १२ घण्टा
१.१ षट्कर्म
क. जलनेति,
ख. अग्निसार,
ग. वमनधौति,
घ. स्थल वस्ति,
ङ. बहिर्त्राटक,
च. कपालभाति (वातकर्म)
ख. अग्निसार,
ग. वमनधौति,
घ. स्थल वस्ति,
ङ. बहिर्त्राटक,
च. कपालभाति (वातकर्म)
१.२ प्रार्थना
क. ओमकारं विन्दु संयुक्तम्…
ख. त्वमेव माता…
ग. आ ब्रह्मन् ब्राह्मणो…
घ. सर्वेषां स्वस्तिर्भवतु…
ख. त्वमेव माता…
ग. आ ब्रह्मन् ब्राह्मणो…
घ. सर्वेषां स्वस्तिर्भवतु…
१.३ सूक्ष्मव्यायाम, गत्यात्मक व्यायाम र सूर्यनमस्कारासन
१.३.१. सूक्ष्म व्यायाम
- नेत्रशक्ति, शिर तथा गर्धनसक्ति विकासक क्रिया
- मेधाशक्ति, स्कन्ध तथा बाहुमूलशक्ति विकासक क्रिया
- वक्षस्थलशक्ति तथा कटिशक्ति विकाशक क्रिया
- चरणशक्ति विकासक क्रिया
१.३.२. गत्यात्मक व्यायाम
- पादोत्तानासन क्रिया, पादसञ्चालनासन क्रिया, पादचक्रासन क्रिया
- गुडासन क्रिया, झुलासन क्रिया
- मेरुदण्ड अभ्यासात्मक क्रिया
- यौगिक जगिंग
- कार्यात्मक व्यायामहरू - जाँतो (चक्की) चालनासन क्रिया, काष्ठताक्षासन, नौकाचालन…
१.३.३. सूर्यनमस्कार:
- १. प्रणामासन
- २. हस्त-उत्तानासन
- ३. पादहस्तासन
- ४. अश्वसञ्चालनासन (दायाँ गोडा अगाडि)
- ५. पर्वतासन
- ६. अष्टाङ्गनमस्कारासन
- ७. भुजङ्गासन
- ८. पर्वतासन
- ९. अश्वसञ्चालनासन
- १०. पादहस्तासन
- ११. हस्ता-उत्तानासन
- १२. प्राणामासन
२. एकाइ दुई - आसनाभ्यास
- श्रेयोऽङ्क: १.५
- पाठ्यसमय: २४ घण्टा
२.१ उठेर गरिने आसन: (८)
- ताडासन
- तिर्यक्ताडासन
- कटिचक्रासन
- उत्कटासन
- द्विकोणासन
- त्रिकोणासन
- ध्रुवासन
- वृक्षासन
२.२ बसेर गरिने आसन: (१३)
- सुखासन
- स्वस्तिकासन
- अर्धपद्मासन
- भद्रासन
- वज्रासन
- सिंहासन
- कागासन
- कूर्मासन
- वक्रासन
- गोमुखासन
- जानुशिरासन
- वीरासन
- शशाङ्कासन
२.३ घोप्टो सुतेर गरिने आसन:
- मकरासन
- भुजङ्गासन
- शलभासन
- नाभ्यासन (विपरीत नौकासन)
- धनुरासन
- बालशयनासन
२.४ उत्तानो सुतेर गरिने आसन:
- मर्कटासन
- उत्तानपादासन
- नाभिदर्शनासन
- सेतुबन्धासन (कन्धरासन)
- नौकासन
- पवनमुक्तासन
- सर्वाङ्गासन
- मत्स्यासन
- सुप्तवज्रासन
- शवासन
३. प्राणायम, बन्ध, मुद्रा, प्रत्याहार र ध्यान
- श्रेयोऽङ्क: .७५
- पाठ्यसमय: १२ घण्टा
३.१ प्राणायम
- सूर्यभेदन
- उज्जायी
- सीत्कारी
- शीतली
- भस्त्रिका
- भ्रामरी
- मूर्च्छा
- प्लाविनी